II sympzjum Warsztat pracy nauczyciela polonijnego
Warsztat pracy nauczyciela polonijnego
03.06.2107
Na warsztatach poruszane były następujące tematy:
1. Dr Liliana Madelska, Uniwersytet Wiedeński: ” Przygotowanie dzieci ze środowisk wielojęzycznych do nauki czytania i pisania po polsku”.
2. Dr Magdalena Smolen – Wawrzuciszyn, Katolicki Uniwersytet Lubelski: ” Jak uczyć gramatyki funkcjonalnej języka polskiego jako drugiego/obcego”.
3. Mgr Jadwiga Kowalska, Instytut Polski i Muzeum im. Gen. Sikorskiego, Londyn:
„Instytut Polski i Muzeum im.Gen.Sikorskiego jako świadectwo polskiej obecności na Wyspach Brytyjskich oraz miejsce i zrodlo materiałów do wykorzystania na lekcji historii”.
4. Dr Katarzyna Bogdanowicz, Ogólnokształcące Liceum Programow Indywidualnych, Gdańsk: ” Uczeń z dyslekcją – fakty i mity”.
5. Mgr Katarzyna Wladyka, ZDP PUNO: ” Drama – metoda aktywizująca na lekcjach języka polskiego”.
- Mgr Edyta Nowosielska, ZDP PUNO: ” Dziecko Trzeciej Kultury w polskiej szkole sobotniej”.Najbardziej interesujące i przydatne tematy poruszone podczas szkoleń
Cel i sposoby nauczania języka – nauka języka to nauka komunikacji, która zawsze istnieje w konkretnym kontekście (sytuacji), czyli w połączeniu obrazu, ruchu, dźwięku i znaczenia.
Na przykład:
– [burczy mi w brzuchu, chwytam się za brzuch, patrzę na zegarek i mówię]: “Jestem głodna, pora na lunch”.
W przeciwieństwie do:
– [lekcja w klasie, dzieci siedzą w ławkach, nauczyciel prosi ucznia o powtórzenie zdanie]:powtórz zdanie: “Jestem głodna, pora na lunch”.
Nauka języka w oderwaniu od kontekstu będzie tylko ćwiczeniem artykulacji, wymowy, a nie komunikacji. Stworzenie odpowiedniego kontekstu jest nie tylko sensowniejszą formą przekazu, ale jest zwyczajnie ciekawszą i owocniejszą formą nauki.
Działanie na emocje pomaga dziecku w koncentracji i usprawnia zapamiętywanie wiadomości (podstawy fizjologii mózgu).
- 2. Nauka czytania
Dziecko zaczyna uczyć się rozpoznawać różne formy zapisu objektu rzeczywistego (obrazek, znaczek, litery) właściwie już od urodzenia. Dlatego kontkat z książką (nie tylko czytaną, ale chociażby oglądaną) powinien być wprowadzany odkąd tylko dziecko wykazuje zainteresowanie światem.
Jednym ze sposobów wprowadzania dziecka w świat literek jest czytanie globalne – nauka wykorzystująca symbol (obraz i zapis) do nauki poznawania świata. Polega ona na przyklejaniu zapisu literowego na różne objekty wokół dziecka (szafa, buty). W ten sposób dzieci nieświadomie zapoznają się ze światem nie tylko w sposób rzeczywisty, ale jednocześnie symboliczny. Nie rozpoznając literek ani całych wyrazów, zapoznają się już z formą pisemną świata.
Metoda ta może niekoniecznie będzie przydatna w szkołach sobotnich (na ścianach wywieszone są wyrazy angielskie), ale pokazuje jak ważny jest kontakt dziecka z tekstem czytanym od wczesnych lat życia.
- Nauka wymowy a nauka czytania
Nauka wymowy jest o wiele korzystniejsza jeśli dziecko ma kontakt z dźwiękiem, wymową i formą zapisu dźwięku jednocześnie. Zaobserwowano, że dorośli potrafiący mówić w języku polskim a nie mający kontaktu z językiem pisanym, częściej mają wymowę niepoprawną, a korygowanie błędów wymowy i nauka pisania w wieku dorosłym przychodzi im trudniej niż nauczanie osób dorosłych języka od podstaw.
Powód: wizualne rozróżnianie dźwięków (sz/ś) pomaga w wyłapaniu często niezauważalnych różnic w dźwiękach wymawianych: Kasia/kasza/kasa (Kasia je kaszę, czy kasza je Kasię?). Głębię tego problemu można łatwo zauważyć na błędach popełnianych przez obcokrajowców w wymowie jęz. angielkiego, w którym fonetyczne niuansy często decydują o znaczeniu słowa (beach, beech, bitch). Często dopiero pisemny zapis pomaga w 'usłyszeniu’ i w poprawnej wymowie dźwięku.
- 3. Język a emocje
Zaobserwowano, że w rodzinach mieszanych (bilingualnych), język polski często ma konotacje negatywne. Na przykład: mama zwraca się do gościa w języku angielskim: “It’s nice to see you, would you like a cup of tea?”, a następnie zwraca się do dziecka mówiąc: “Zostaw to, nie przeszkadzaj, idź do pokoju”. W ten sposób dziecko rozwija w sobie negatywny stosunek do języka ojczystego rodziców. Problem ten został nakreślony w programie “Flirt po polsku”, który poprzez zabawy i gry językowe ma na celu zachęcenie dzieci jak i partnera do zmiany w podejściu do języka polskiego (www.wymowapolska.pl).
- 4. Gramatyka funkcjonalna (dydaktyzna)
Gramatyka, tak jak każdy element języka powininna mieć konkretną funkcję i być podporządkowana celom nauczania – komunikacji funkcjonalnej. Innymi słowy, nie problem gramatyczny, ale zagadnienie tematyczne powinno być głównym tematem lekcji.
Na przykład:
Temat lekcji: Jak się nazywasz?
Gramatyka ukryta w temacie: zaimki osobowe (ja, ty, on, ona).
W ten sposób dziecko pod koniec lekcji potrafi użyć języka przedstawiając się i pytając o imię nie wiedząc, że nauczyło się porawnego użycia zaimków.
Aby nauczanie funkcjonalne gramatyki przynosiło efekty, powinno ono być selektywne, maksymalnie uproszczone, przystosowane do poziomu ucznia, powinno iść również w parze z poziomem poznawczym dzieci i wykorzystywać naturalną ciekawość dzieci specyficzną do ich rozwoju poznawczego (rozpoczynając od etapu nazywania świata: 'co to jest? To jest…).
W skrócie: TEMAT RZĄDZI, gramatyka powinna być wpleciona w temat i przedstawiona w formie odpowiedniej do wieku dzieci.
- 5. Techniki mowywacyjne i aktywacyjne uczniów do nauki języka:
a) powody zniechęcenia do nauki: szósty dzień nauki, przemęczenie, brak relacji tematu lekcji z tym, co dla uczniów jest ważne.
b) elementów zachęcające do nauki: świadomość planu i celów lekcyjnych (działa to w klasach starszych), elemetny zaskoczenia, serdeczna, życzliwa atmosfera, pobudzanie wszystkich zmysłów i emocji, uwzględnianie potrzeb ucznia (stworzenie poczucia bezpieczeństwa), stawianie wymagań, udzielanie precyzyjnych instrukcji, docenianie pracy ucznia.
c) sposoby na dobrze przeprowadzoną lekcję: Uczeń będzie również bardziej zaangażowany w lekcję, jeśli będzie miał szansę czynnego uczestnictwa. Dobra przeprowadzona lekcja to lekcja do której nauczyciel przygotowuje się przed, a podczas której więcej mówi uczeń od nauczyciela (nauczyciel pracuje jak wół przed lekcją, a uczeń pracuje jak wół na lekcji).
d) drama – metoda aktywizująca, przybliżająca literaturę poważną życiu ucznia (metoda psychomootryczna symulująca życie, prowokująca do myślenia, angażująca emocjonalnie, rozbudzająca kreatywność, rozwijająca umiejętność biegłej wymowy I dykcji).
(drama to nie to samo co teatr, to spontaniczne odgrywanie ról z literatury i przeniesienie je na realia współczesne)
- 6. Dzieci trzeciej kultury
– problem tożsamości, przynależności kulturowo-społecznej językowej.
Dzieci emigrantów wychowane za granicami kraju swoich rodziców często wychowywane są w poczuciu bycia “pomiędzy” różnymi kulturami. Nie są ani wychowani w kulturze rodziców (częściowo w domu rodzinnym), ani do końca w kulturze kraju w którym żyją (stąd nazwa: 'kultura trzecia’). Ma to bardzo duże znaczenie dla ich poczucia tożsamości, jak i również wpływa to na ich nastawienie do kultury i języka ojczystego rodziców.
Dzieci trzeciej kultury będą tworzyć swoją tożsamość na podstawie swoich własnych powiązań i upodobań, jakkolwiek często pozostają pod wpływem postawy własnych rodziców wobec obu kultur:
– ich zaangażowania w przekazanie dzieciom swojego języka i kultury,
– ich otwarcia na kulturę kraju, w którym rodzina mieszka.
Zdrowa, zintegrowana osobowość potrzebuje poczucia przynależności do miejsca/osób (w miejscu zamieszkania), jak i również poczucia tożsamości (świadomości pochodzenia). Duża grupa dzieci emigrantów, którym kultura rodzica nie została przekazana, podejmuje samodzielny wysiłek odnalezienia swoich korzeni w dorosłym już etapie swojego życia.
W sytuacji, kiedy dziecko (poprzez izolację wobec jednej lub drugiej kultury) musi dokonać wyboru tożsamości i przynależności może pojawić się problem rozdarcia, odrzucenia, czy zerwanych więzi.
Szkoły polskie, pomagając przybliżyć dzieciom polski język i kulturę pomagają w prawidłowym rozwoju następnego pokolenia.
OPRACOWAŁA JOANNA WIERA